De vrije zeefdruk / monotype

De vrije zeefdruk, van het type 1/1 (monotype), is telkens een uniek exemplaar

Anders dan de klassieke monoprint – een op een plaat aangebrachte compositie – is de afdruk van een zeefdruk niet in spiegelbeeld. Door het gebruik van een zeef als tussenmedium, en afhankelijk van de fijnheid van de zeef, ontstaat soms een stipjeseffect. Voor de kunstenaar is de zeef als het ware een doorgeefluik. Wat hij op de zeef ziet, is niet altijd wat op het papier verschijnt want de overlappingen aan de achterzijde van de zeef kunnen enigszins verschillen van de compositie die de kunstenaar op de bovenkant van de zeef creëert en ziet. Door zones af te dekken met sjablonen kan de kunstenaar allerlei vormen en combinaties verwezenlijken, en door met (deels) transparante inkten te werken kan hij allerlei kleurschakeringen en overgangen scheppen.

De speciale (solvent)inkt wordt met stijve kartonnen spatels aangebracht. De kunstenaar heeft spatels van verschillende breedte ter beschikking. Voorts gebruikt hij penselen, fijne spatels en zelfs spuitjes om lijnvormige figuren en elementen aan te brengen. Tijdens het opbouwen van het werk in meerdere lagen, het opnieuw bedekken of integendeel het vrijhouden van bepaalde zones door uitsparingen, ontstaan allerlei schakeringen en een complexe gelaagdheid.

Ook maakt de kunstenaar in zijn zeefdrukken soms gebruik van het chine collé-procedé: dat is het lijmen van dunnere soorten papier op de drager (het stevige papier waarop de zeefdruk wordt aangebracht): via deze chine collé-techniek kan de kunstenaar, op de wijze van een ‘collage’, andere elementen in zijn zeefdruk integreren, zoals tekeningen op fijn papier of allerlei vormen van drukwerk. Hij kan dan bijvoorbeeld teksten, fotomateriaal uit tijdschriften en kranten in zijn compositie verwerken.

Als ondergrond voor een zeefdruk komen allerlei materialen in aanmerking: stevig en glad papier, hout en houtachtige materialen (mdf), kunststof… Voor het mooie, enigszins gladde effect van een geslaagde zeefdruk mag de ondergrond (de ‘drager’) niet te opslorpend zijn en de inkt ook niet te veel afstoten want dan ontstaan lelijke ruwe effecten omdat de verf kratertjes gaat vormen of samen gaat trekken.

De rijke combinatiemogelijkheden met andere dragers en grafische technieken, en ook de diverse mogelijkheden van de zeef maken van een vrije zeefdruk een veelzijdig en onuitputtelijk artistiek procedé, waarmee zowel figuratieve als abstracte resultaten mogelijk zijn, en waarmee in een uniek drukexemplaar een krachtige en directe expressie of juist een sfeervolle en mysterieuze atmosfeer kan worden gecreëerd.